ماگنوس لارسن: استفاده هوشمندانه از تَل‌های شنی در معماری
متن سخنرانی :
شرکت در همايشی که به چيزهايی که [از کوچک بودن] ديده نمی‌شوند اختصصاص یافته٬ شرکت در همايشی که به چيزهايی که [از کوچک بودن] ديده نمی‌شوند اختصصاص یافته٬ و ارائه‌ی کردن طرح پيشنهادیم برای ساختن يک ديوار ۶ هزار کيلومتری در سرتاسر قاره آفريقا کمی مضحکه. چيزی در حد و اندازه‌ی ديوار بزرگ چين، این سازه نامرئی نیست. و با این وجود از اجزايی تشکيل يافته که با چشم معمولی ديده نشدنی يا تقريبا ديده نشدنی اند از باکتری و دانه های شنخب ما به عنوان معمار برای حل مشکلات آموزش ديده ايم. اما من در حقيقت به مشکلات معماری اعتقادی ندارم من صرفا به فرصت ها معتقدم چرا که من شما رو متوجه يک تهديد می کنم و يک واکنش معمارانه تهديد موجود کويرزايی است پاسخ من ديواره سنگماسه ايست ساخته شده از باکتری و ماسه های سخت شده که سرتاسر کوير کشيده شده
خب شن يک ماده‌ی جادويی با تناقضات زيباست هم ساده است هم پيچيده. هم آرومه هم تند و سخت. هميشه يه جوره و هيچ وقت به يک شکل نيست٬ و بي نهايت سحر آميز است. يک بيليون دانه شن در هر ثانيه در جهان به وجود مياد. اين يک فرآيند گردشی است همين طور که صخره ها و کوه ها از بين ميرن٬ دانه های شن متولد ميشن. برخی از اين شن ها ممکنه به طور طبيعی چسبيده بشن و به سنگماسه بدل بشن. و همين طور که سنگماسه ها فرسايش می‌بينند دانه های شن آزاد ميشن. برخی از اين شن ها ممکنه روی هم انباشته بشن به ميزان انبوه٬ و به يک تپه شنی تبديل بشن.
بدين ترتيب کوه صخره ای و ايستا به کوه متحرکی از شن بدل ميشه. اما اين کوه متحرک ميتونه خطرناک باشه. اجازه بديد توضيح بدم که چرا خشکی ها بيش از يک سوم سطح کره زمين رو می پوشونن. که برخی از قبل به صورت کوير هستند؛ و مابقی به طور جدی در معرض نابودی توسط شن ها قرار دارند در جنوب صحرای بزرگ آفريقا به منطقه "ساحل" می رسيم. که نام آن به معنی لبه‌ی کوير است و اين منطقه ايست که نزديک ترين ارتباط رو با کويرزايی داره و اين ارتباط اواخر دهه شصت- و اوايل دهه هفتاد رو شامل ميشه که اون خشکسالی بزرگ سه ميليون نفر را به کمک های اورژانسی غذايی وابسته کرد به همراه با ميزان حدود ۲۵۰٫۰۰۰ کشته
اين فاجعه ايست که منتظره تا دوباره رخ بده. و توجه بسیار کمی به این مسئله می‌شود. در فرهنگ رسانه ای شتاب زده‌ی ما مسئله بيابان زايی کندتر از اونه که به عناوين رسانه ها راه پيدا کنه اين چيزی مثل سونامی يا کاترينا نيست کودکان گريان و خانه های ويران شده کمی داره و کماکان بيابان زايی يک تهديد اصلی در همه قاره ها محسوب ميشه که تاثيرگذار بر حدود ۱۱۰ کشور و نزديک ۷۰ درصد کشاورزی جهان بروی خشکی ها
اين مسئله زندگی ميليون ها نفر رو به طور جدی تهديد می‌کنه و به ويژه در آفريقا و چين و اين موضوعيه که تا حد زيادی ما با برداشت های ناپایدار از منابع کمياب برای خودمون ايجاد کرديم. و اين موضوعيه که تا حد زيادی ما با برداشت های ناپایدار از منابع کمياب برای خودمون ايجاد کرديم. تغييرات آب و هوایی پدید آمدند. خشکسالی‌ها افزايش بيابان زايی بر هم خوردن سيستم های غذايی، کميابی آب مصرفي قحطی، مهاجرت اجباری ناپايداری سياسی، جنگآوری، بحران. اگر اين مسئله رو جدی نگيريم٬ اين يک سناريوی بالقوه است. اگر اين مسئله رو جدی نگيريم٬ اين يک سناريوی بالقوه است. اما چقدر اين مسئله جديه؟
من به سوکوتو در شمال نيجريه رفتم تا سعی کنم و بفهمم چقدر اين مسئله جدی‌ست . تپه های شنی در اينجا با سرعتی معادل ۶۰۰ متر در سال به سمت جنوب حرکت ميکنند. اين بلعيدن تقريبا روزی يک متر از زمين های قابل کشت توسط صحرای آفريقاست، و به طور فيزيکی مردم رو از خونه هاشون دور میراند. اين منم، دومين نفر از چپ (صدای خنده) به همراه بزرگان "گيدان کارا" روستايی کوچک خارج از سوکوتو.
آنها مجبور به جابجايی روستا در ۱۹۹۷ شدند به خاطر اينکه تپه های شنی بزرگ تهديد به بلعيدن اون می‌کرد بنابراين اونا تمامی روستا رو جابه جا کردند، کلبه به کلبه اين جاييه که روستا قرار داشت حدود ۱۰ دقيقه طول کشید تا بالای اون تپه‌های شنی برسيم به خودی خود نشان ميده که چرا آنها تصميم گرفتند به مکان امن تری بروند اين گونه ای از مهاجرت اجباريست که بيابان زايی می‌تونه هدايتش کنه اگر براتون پيش بياد که در نزديکی مرز کوير زندگی کنيد حسابش خوب دستتون مياد که چقدر زمان می بره تا بچه هاتون رو از آنجا دور کنيد و خونه و زندگی‌ای که می‌شناسيد رو ترک کنید.
در حال حاضر تپه های شنی چيزی حدود يک پنجم کويرهای ما رو می پوشوند و هنوز اون کرانه ها جاهای خوبی خواهند بود اگر که بخواهيم اين شن های روان رو متوقف کنيم چهار سال پيش ۲۳ کشور آفريقايی گرد هم آمدند تا ديوار سبز صحرای آفريقا رو ايجاد کنند. پروژه ای خارق العاده ای بود و طرحی مقدماتی برای کمربندی محافظ از درختانی که بايد کاشته ميشد فرا خوانده شد درست سرتاسر قاره آفريقا از موريتانی در غرب و تمام مسير تا جيبوتی در شرق. اگه بخواهيد يک تپه های شنی رو از حرکت بازداريد چيزی که بايد مطمئنا انجام بديد باز داشتن دانه های شن ازجاری شدن از روی قله اش هست. و روش مناسب و موثرترين راه برای اين کار استفاده از گونه ای نگه دارنده شن هست. درختان و کاکتوس برای اين کار خوبند. اما يکی از مشکلات کاشت درختان اينه که مردم اين منطقه بسيار فقيرند که ممکنه بخواهند اونها رو برای هيزم ببرند.
گزينه ديگری به جز کاشت درختان هست با اين اميد که ديگه اونا قطع نميشن. اين ديواره سنگماسه ای که من پيشنهاد می کنم در اصل دارای سه بخشه. با به هم پیوستن و سخت کردن شن ها در بافت های سطحی تپه های شنی را سخت‌تر می‌کنه. با به هم پیوستن و سخت کردن شن ها در بافت های سطحی تپه های شنی را سخت‌تر می‌کنه. اتکای فیزیکی سازه‌ای برای درختان٬ و فضاهايی فيزيکی و قابل سکونت درون تپه‌های شنی ایجاد می‌کند. اگر مردم بتونن داخل اين کمربند سبز زندگی کنند ميتوانند به حمايت از درختان کمک کنند و از اونها در برابر انسان ها و برخي نيروهای طبيعت محافظت کنند. درون تپه های شنی ما سايه خواهيم داشت و می تونيم شروع به برداشت ميعانات کنيم و شروع به سبز کردن کوير از درون کنيم
تپه های شنی از طرفی تقريبا شبيه ساختمان هايی پيش ساخته می شوند تمام کاری که بايد بکنيم اينه که بخش هايی که نياز داريم سخت باشن رو سخت کنيم سپس به حفاری در شن ها بپردازيم و ما معماری خودمون رو داريم. ما هم می تونيم اين حفاری رو دستی انجام بديم يا اينکه باد اين برداشت رو برامون انجام بده. طوری که باد شن ها رو تا محل انتقال بده سپس شن های مازاد رو برای ما از سازه دور کنه.
اما تا کنون شايد اين سوال براتون پيش بياد که من چطور برای سخت کردن شن طرح ريزی مي کنم؟ چگونه دانه های شن رو به همديگر بچسبانيم؟ و احتمالا پاسخ اين باشه که از اين ها استفاده کنيد٬ باسيل های پاستوری يک ميکرو ارگانيسم که در زمين هاي مرطوب و باتلاق هابه سهولت يافت مي شه و صراحتا کاری که می‌کنه اينه که توده ای از شن های آزاد رو می‌گيره و سنگماسه ای از اون به وجود مياره اين تصاوير از انجمن ميکروب شناسی آمريکا اين فرآيند رو به ما نشون ميده
اتفاقی که می افته اينه که شما مقداری از باسيل پاستوری روی توده ای شن می ريزيد و اون شروع به پر کردن فضاهای تهی بين دانه های شن می کنه فرآيندی شيميايی که کلسيت توليد می کنه٬ که گونه ای سيمان طبيعيه و دانه ها رو به يکديگر می پيوندد. تمام فرآيند سيمان سازی ۲۴ ساعت وقت می بره. من این را از پروفسوری در دانشگاه دیویس کالیفرنیا به نام جيسون دجانگ آموختم. او موفق شد اين کار رو تنها در ۱۴۰۰ دقيقه انجام بده اين منم، در نقش يک دانشمند ديوانه٬ در حال کار با باکتری ها در يوسی ال در لندن٬ و سعی ميکنم که اونا رو سخت کنم
خب حالا اين چقدر هزينه بر ميداره؟ من يک اقتصاددان نيستم٬ اما يه حساب سر انگشتی و کلی انجام دادم محاسباتی پشت اين پاکت (صدای خنده) و به نظر می رسه که برای متر مکعبی از بتن بايد چيزی در حدود ۹۰ دلار بپردازيم و با هزينه‌ی اوليه ۶۰ دلار برای خريد باکتری ديگه نياز نيست هزينه ای بپردازيد يک متر مکعب از شن باکتريکال در حدود ۱۱ دلار خواهد بود.
چگونه چيزی مثل اين رو بنا کنيم؟ خب من دو گزينه رو سريعا براتون می گم. اول ايجاد يک سازه بادکنکی است که از باکتری پر کنيم و به شن اجازه بديم روی اون رو بپوشونه بادکنک رو بترکانيم و اينگونه باکتری رو داخل شن منتشر کنيم و اون رو سخت کنيم. سپس چندين سال پس از آن٬ استراتژی های مربوط به توسعه پايدار اکوسيستم کشاورزی رو به کار بگيريم٬ و اون بخش از کوير رو سبز می کنيم٬
گزينه ی دوم می تونه به کار گيری از شمع های تزريقی باشه. به اين ترتيب که ما شمع هايی رو به درون تپه های شنی فرو می کنيم٬ و سطح باکتريال ابتدايی رو ايجاد می کنيم٬ سپس شمع ها را از درون تپه های شنی بيرون می کشيم و بعد قادر خواهيم بود تا تقريبا هر شکل قابل تصوری رو درون تپه های شنی ايجاد کنيم طوری که هنگام بالا آمدن ماسه مثل يک قالب عمل کنه. و اينگونه روشی برای تبديل شن به تپه های شنی داريم٬ و سپس ايجاد فضاهای قابل سکونت درون تپه های شنی بيابان.
اما بايد به چه شکلی باشن؟ خب من برای فرم معماری ام از "تافونی" (ساختار اسپنجی گونه ای از سنگ ها) الهام گرفتم٬ که يه کم شبيه اينه، اين يک مدل نمايانگر از اونه اينها سنگهايی با سازه‌ای غارگونه و حفره ای هستند که من در محل و در سوکوتو يافتم. و من پی بردم اگه اونها رو بزرگ نمايی کنم می‌تونه ساختارهايی سه بعدی و فضايی فراهم کنه براي تهويه هوا، آسايش حرارتی و چيزای ديگه حالا٬ بخشی از کنترل رسمی از اين سازه رو آشکارا خود طبيعت انجام ميده مادامی که باکتری ها کارشون رو می کنن. و فکر ميکنم در حقيقت گونه ای از زيبايی بیکران رو خلق ميکنه. من فکر مي کنم چيزی در نحوه تشکيل ستونبندی اون هست که خیلی عاليه. اگر مايليد می خوايم پيامد ها و اثرات افسار گسيختگی باسيل های پاستوری رو در طی فرايند شکل دهی بيابان به محيط مسکونی بررسی کنيم
برخي افراد بر اين باورند که اين می‌تونه به طرز غير قابل کنترلی گسترش پيدا کنه و باکتری ممکنه هر چيزی سر راهشو نابود کنه اين ابدا حقيقت نداره اين يک فرآيند طبيعيه و امروز در طبيعت جريان داره و باکتری به محض اينکه ما تغذيه کردنش رو متوقف کنيم می‌ميره پس اين شد که سازه های ضد بيابان زايی معمارانه که از خود بيابان ساخته ميشن تمهيدات بازدارنده شن ساخته شده از شن. جهان در آستانه از دست دادن يک سوم از اراضی قابل کشت خودش خواهد بود به هنگام پايان اين قرن در دوره ای از رشد بی سابقه جمعيت و نياز روزافزون غذا که می تونه فجايايی در پی داشته باشه و کاملا رک و پوست کنده، ما داريم سرامونو می کنيم تو شن.
اگه حرفی نمونده باشه می خوام درباره اين طرح بحثی رو به راه بندازم اما اگه من چيزی مثل آرزوی TED رو داشتم شايسته است کاری کنم که حقيقاتا ساخته شه و ساخت اين ديواره مسکونی شروع بشه اين شهر بسيار بسيار طويل اما باريک در کوير به خودی خود برای مهار تپه های شنی ساخته شده تنها چيزی نيست که از درختان حمايت کنه چيزيه که می‌تونه مردم و کشور ها رو به هم مرتبط کنه مايلم در خاتمه تصوراتی از اين سازه‌ها رو براتون به نمايش بذارم و شما رو با جمله ای از جرج لويی بورگس شما را ترک کنم.
بورگس ميگه که : "هيچ چيز روی سنگ بنا نشده، همه چيز روی شن ساخته شده اما ما باید طوری بسازیم که انگار شن٬ خودِ سنگ است."
خب خيلی از جزييات برای بررسی در اين برنامه باقی موند سياس، کاربردی، معنوی، مالی وقتی در عمق طرح من وارد بشوید٬ پر از چالش‌ها و سختی‌هايی در دنيای واقعی است اما اين يک سرآغازه، يک تصور به تعبير بورگس اون شن هست. و من فکر می کنم حالا واقعا وقتشه که اون رو به حالت سنگ در بياريم. ممنون. ( تشویق تماشاگران)
